Çinlilerin kalabalıkta yaşamaya alışmış. Onun için kalabalıkta biri size çarparsa bir şey olmamış gibi davranıyor. Siz çarparsanız yine bir şey olmamış gibi davranıyor. Gergin bir millet değil. Kolay kolay sinirlenmiyorlar. Bağırış, çağırış, kavga pek görülmüyor.
Ortam pek temiz değil ama Çinliler kişisel temizliklerine çok dikkat eden bir millet. Pislikten kokan bir Çinli ile hiç karşılaşmadık.
Çalışkanlar. Garsondan çöpçüye herkes işini ciddiye alıyor.
Erkeklerin göbeklerini açarak serinleme huyu var.
Kadınlarda kısa etek çok yaygın. Üst dekolte ise yok gibi. Kadın erkek ilişkileri bizim gibi Orta Doğu toplumlarına göre çok rahat. Kadınlar tenha yerlerde tek başına dolaşabiliyor. Açık saçık giyinene dönüp bakan bile yok.
Alışverişte pazarlık çok yaygın. pazarlık yapmazsanız bir malı beş katı fiyatına almanız mümkün. Alışveriş yaparken sinirlenmeyin, eğlenmeye çalışın. Daha etkili oluyor.
Bira yaygın olarak tüketiliyor ve ucuz. Sokaktaki seyyar yemek satıcılarında bile bira bulunabiliyor.
Çin’de koyu ten alt sınıftan olmanın göstergesi. Bundan dolayı, özellikle kadınlar güneşte yanmamak için ne gerekirse yapıyor. Şemsiye taşımak standart.
Çin’de Facebook yasak. Google ve ilişkili tüm hizmetler (Gmail, Youtube, Google Maps, Blogger vb.) resmen yasak olmamakla birlikte pratikte erişilemiyor. Gmail kullanıyorsanız Çin’e giderken bunu başka bir mail adresine yönlendirmenizde fayda var. Bu webdeki haritaları da Çin’de göremeyeceksiniz. Alternatif olarak Virtual Private Network kullanabilrsiniz. VPN Çin’de yasak olabilir ama yabancılarla bu açıdan ilgilendiklerini zannetmiyorum.
Çin’in para biriminin adı Yuan ama daha çok RMB (Renminbi) terimi kullanılıyor. Çinliler konuşma dilinde “kuay” kelimesini kullanıyor. Örneğin “san kuay” üç yuan anlamına geliyor.
Döviz bürosu yok. Dövizi banka şubelerinde bozdurmanız gerekiyor. Pasaportunuzun da yanında olması lazım. 10 dakikadan bir saate kadar bir süre alabilir. Bir sürü form doldurup imza attırıyorlar. Alternatif olarak ATM’lerden para çekebilirsiniz, ama bunlarda komisyon alınıyor ve çekebileceğiniz miktar kısıtlı. Havaalanında döviz bozdurabilirsiniz, ama kur biraz farklı ve büyük miktarlar için bankayı tercih etmekte fayda var.
Kredi kartı çoğu yerde geçmiyor. Dört-beş yıldızlı oteller, lüks lokantalar ve mağazalarda kullanabilirsiniz ama günlük yaşamda faydası yok. Çin’de uzun süre kalacaksanız bir Çin bankasında hesap açtırıp paranızı ATM kartı ile küçük miktarlar halinde çekmek mümkün. Çin’de nadir rastlanmakla birlikte sahte ATM bulunması mümkün. ATM kartınızı yutuyor ve daha sonra dolandırıcılar kartınızı alıp kullanıyorlar. Bunun için banka şubesi, AVM, postane, büyük cadde, havaalanı gibi yerlerde bulunan ATM’leri kullanmanız tavsiye ediliyor. Ücra yerlerde tek başına duran tuhaf görünümlü ATM’lerden uzak durmanız tavsiye ediliyor.
Ülke, gözle görülür bir gelişim halinde. Bundan 3,5 yıl önceki ziyaretime göre bile belirgin fark vardı. Gelişme hali ufak dağ köylerine kadar yansımış. Dış ticaret hacmi ABD’yi geçen Çin’in 10 yıl içinde dünyanın en büyük ekonomisi olacağını söyleyebilirim. Tabii bunun altında yatan nedenlerden belki de en önemlisi eğitim. Aşağıdaki fotoğrafa bakınız.
Çin, dünyada en iyi masajı en iyi fiyata yaptırabileceğiniz yer. Geleneksel Çin tıbbında masajın özel bir yeri var ve bu konuda bilgi birikimleri müthiş. Bir yabancı olarak doğru yeri ilk seferde bulamayabilirsiniz ama denemekta fayda var. Masajın seansı yerine ve türüne göre 30-200 RMB arasında değişiyor. Erotik masajlar da yaygın. Gittiğiniz yerin normal bir masaj salonu mu yoksa erotik masaj salonu mu olduğunu anlamanın yolu var. Tıbbi resimler, beyaz önlüklü veya üniformalı masörler, dükkan şeklinde açık bir masaj salonu normal masajın göstergesi. Mini etekli kızlar, kırmızı-pembe ışıklar, arka tarafta izole odalar bir erotik masaj salonu göstergesi. Erotik masajda da ustasına rastgelirseniz olağanüstü oluyormuş (Ben yaptırmadım arkadaşım söyledi).
Çin’de yabancıların araba kullanması yasak. Araba kiralayacaksanız, şöförü ile birlikte kiralamak gerekiyor.
Biraz paranız varsa, özellikle de üç kişiden fazlaysanız Çin’de gezi yaparken rehber tutabilirsiniz. Rehberlerin günlüğü 50-100 dolardır. Genellikle akıcı bir İngilizceleri vardır, ama telaffuzları değişik olduğu için anlamakta zaman zaman zorluk çekebilirsiniz. Alışverişten komisyon aldıkları için sizi alışveriş yapılan yerlere götürmek isterler. Bundan hoşlanmıyorsanız önceden konuşarak fiyatı ona göre isteyebilirsiniz. Rehber bulmak için Tripadvisor forumlarını veya http://www.synotrip.com/tour-guides adresini kullanabilirsiniz. Google’da gideceğiniz şehir + guide şeklinde arama yaparsanız da rehberlere ulaşabilirsiniz. Lokantalarda sizinle aynı masaya oturmazlar, usül öyledir. Eli yüzü düzgün lokantalarda genellikle lokanta rehber ve şoföre ücretsiz yemek verir.
Çin’de şehirlerarası ulaşım için tren kullanmak iyi bir seçenek. Önceden bileti almanızda büyük fayda var, bu kalabalık nüfusa bilet dayanmıyor, hemen bitiyor. İnternetten bilet almak için küçük bir engel var, o da bizim kredi kartlarımızın geçmemesi. Onun için komisyon ödeyerek aracı kurumlardan bilet almanız gerekiyor. Biz biletlerimizi http://www.travelchinaguide.com/ aracılığı ile aldık. Kalacağımız otelleri önceden bildirdik, biletleri oralara gönderdiler. Biletlerde pasaport numarası falan yazıyor, onun için pasaportunuz hazır olmadan bilet almaya çalışmayın. Biletler yaklaşık iki ay önce satışa çıkıyor.
Çinlilerin isimlerinin telaffuzu zor, bunun için turizm sektöründe çalışanların hepsinin, diğer Çinlilerden de bazılarının takma isimleri var. Buna “English name” diyorlar. Bu isimler çoğu zaman Betty, John gibi batılı isimler, kimi zaman da Li gibi Çince olup kolay telaffuz edilen bir isim veya Coco gibi uyduruk bir isim olabiliyor. Kendileri de batılı isimleri telaffuz etmekte zorluk çekiyorlar, bundan dolayı Çin’de yaşayan yabancıların veya Çinlilerle çok ilişkisi olan yabancıların Çince isimleri olabiliyor. Birisi size “What is your Chinese name?” derse şaşırmayın. Çince isimler kendi isminizin Çince telaffuzu olabildiği gibi, tamamen takma bir isim de olabiliyor. Sık rastlanılan Avrupalı isimlerin Çince karşılıkları belli; Bill: Bi-ru, Mary: Ma-li, David: Da-vey gibi.
Nereli olduğunuzu sorduklarında Turkish deyince anlamayabiliyorlar. Pek az Türk gördükleri ve bu kelimeyi bilmedikleri için olsa gerek. Çince Tu-ar-çi Türkiye, Tu-ar-çi-ren Türk demek. Böyle derseniz büyük ihtimalle anlarlar, ama Çince’nin bir tonlaması var onu yapamadığınız için anlamayanlar da olabilir.
Çin’de kullanılan cep telefonları bizimki ile uyumlu. Akıllı telefon kullanıyorsanız ve bir haftadan uzun kalacaksanız yerel bir sim kartı almanızı tavsiye ederim. Almadan önce paketin özelliklerini ve fiyatını iyice sorun. Bizim fiyatlardan fazla ise almayın, başka bir yerden almaya çalışın. Fiyatlar oldukça değişken.
Çin mutfağının genel özelliği, yemeğin müşteri sipariş ettikten sonra pişirilmesi. Bundan dolayı besin zehirlenmesi çok az. Sokak satıcılarında da siparişten sonra pişirilen yemekleri tercih edin. Özellikle sıcak havalarda. Salata türü yeşilliklerde dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi bünyenizin alışık olmadığı mikroorganizmalar olabiliyor. Bundan dolay turist ishali denen, birkaç günde geçen hafif bir ishal olabilirsiniz.
Pek çok yerde Uygur lokantaları ile karşılaşacaksınız. Uygur lokantalarını tabeladaki arap alfabesi ile yazılmış harflerden veya koyun resminden anlayabilirsiniz. Bunlardan bazılarında çat-pat Türkçe anlaşabilirsiniz, ama bazılarında genç çalışanlar oluyor ve Uygurca bilmeyebiliyorlar. Çin yemekleri ile sorununuz varsa Uygur lokantalarını tercih edin. Büyük şehirlerde çok sayıda bulunuyor. Uygurlarla (hatta tüm Çinlilerle) konuşurken siyasi konulara girmeyin, tedirgin oluyorlar, ve zaten gerçekten akıllarından geçeni söyledikleri şüpheli. Bu tip konuları ancak samimi olunca konuşabilirsiniz.
Eğer Çin’e tur ile gitmediyseniz ve Yangtze Nehir turu yapacaksanız doğrudan http://www.chinatravel.com/yangtze-cruises/ adresinden başvurabilirsiniz. Fiyatları makul. Ödemeyi PayPal veya doğrudan banka havalesi ile yapıyorsunuz.
Esrar da dahil olmak üzere her türlü maddeden uzak durun. Kişisel kullanım için küçük miktar bile bulundurmak hapis nedeni. Satmanın cezası idama kadar gidiyor. Tibet Bayrağı, Falung Gong’la ilgili materyal, Tiananmen Meydanı olaylarına ait materyal, Dalai Lama ile ilgili kitap ve fotoğraflara el konuyor. Laptop’unuzda çok sayıda porno film bulunursa tutuklanabiliyorsunuz.
Turizmin çok girmediği yerlerde lokantalara, taksiler bahşiş vermeniz gerekmiyor. Hatta vermeseniz daha iyi olur. Bahşişi paranızı unuttunuz diye geri getirenler çok görülmüş. Rehberlerin hizmetinden menun kaldıysanız bahşiş vermeniz normal.
Çay içme dolandırıcılığı çok yaygın. İyi İngilizce konuşan gençler, size yaklaşıp dostluk kuruyor. Genellikle üniversite öğrencisi olduklarını söylüyorlar. Birlikte çay içmeyi teklif edip sizi bildikleri bir yere götürüyorlar. Birlikte çay içtikten sonra 150 TL’den fazla bir hesap geliyor.
Çeşmeden su içmek genellikle güvenli olmakla birlikte bazı bölgelerde içme suyuna pis su karışabiliyor. İşi sağlama almak için şişe suyu için.
Eğer bir Çinliye, mesela garsona, resepsiyon görevlisine, rehbere bir hatasını söyleyecekseniz bir köşeye çekip özel olarak söyleyin. Başkalarının yanında söylerseniz aşırı utanıyor ve kırılıyorlar.
Tibet’e gidecekseniz özel izin almanız gerekiyor. Hong Kong ve Makao Çin’e bağlı özerk bölgeler ve kendilerine ait gümrükleri, vize rejimleri var. Gitmeden önce bilgi alın.
16 yaşın üzerindeki tüm yabancıların her zaman pasaportlarını yanlarında taşımaları gerekiyor.
